KALKIŞTA MOTOR ARIZASI

Havacılıkta, öngörülebilir tüm olasılıklar için önleyici tedbirler alınmadan veya bir anormallik durumunda izlenecek önceden belirlenmiş bir eylem planı oluşturulmadan hiçbir operasyon başlatılmaz.

Bu ilke, havacılık operasyonlarının temelini oluşturur. Uçuş eğitimlerinin önemli bir bölümü, olası anormal veya acil durumlara karşı önceden planlanmış tepkilerin prova edilmesine ayrılmıştır.

Örneğin: LTBS (Dalaman) havalimanında, KEKIK1R Standart Alet Kalkış Prosedürü (SID), yüksek bir tırmanış eğimi gerektirir. Normal çalışma koşullarında bu performans gerekliliğini karşılamak genellikle mümkün olsa da, motor arızası durumunda bu tırmanış eğimini koruma olasılığı önemli ölçüde azalır.

Dalaman (LTBS) gibi zorlu arazi koşullarına sahip havalimanlarında — çevresi dağlık engellerle çevrili olduğundan — uçağın, yalnızca bir motor çalışır durumda iken bile engelleri aşabilecek şekilde yüklenmesi gerekir. Bu kısıtlama, genellikle uçağın maksimum kalkış kapasitesinin oldukça altında yüklenmesini zorunlu kılar ve tek motor performans gerekliliklerine uyum sağlamak amacıyla taşıma kapasitesini sınırlar. Bunun sonucunda, hava yolu şirketleri için ciddi bir gelir kaybı meydana gelir. Örneğin, normal şartlarda 189 yolcu taşıyabilen bir uçak, bu kısıtlamalar altında yalnızca 100 yolcu taşıyabilir.

Bu durum için uygulanan önlem stratejisi nedir?

Bu tür arazi açısından kritik havalimanlarında, hava yolu şirketleri her pist ve her senaryo için özel olarak hazırlanmış Motor Arızası Prosedürleri (EOP) geliştirir. Bu prosedürler, motor arızası sonrasında güvenli bir şekilde engellerden kaçınmayı sağlamak amacıyla tasarlanır. Pegasus Havayolları tarafından LTBS 01 pistine özel olarak geliştirilen örnek bir prosedür, Şekil 1'de gösterilmektedir.

LTBS Pist 01L/01R Motor Arızası Prosedürü

1. Kapsam

Bu prosedür, LTBS Havalimanı 01L veya 01R pistlerinden kalkış sırasında V1 hızından sonra motor arızası meydana gelmesi durumunda uygulanacaktır. Olayın gerçekleşmesini takiben Hava Trafik Kontrolü (ATC) ile derhal iletişime geçilmesi zorunludur.

2. Standart Acil Durum Çağrısı

"MAYDAY MAYDAY MAYDAY, SUNTURK XXX, ENGINE FAILURE, RUNWAY HEADING 4.8 DME, THEN LEFT TURN TO DLM VOR, CLIMBING TO 5000 FEET."

Acil durum çağrısının alınmasının ardından ATC, acil durumdaki uçağa öncelik verecek ve diğer trafiği güvenli ayrım mesafesini koruyacak şekilde yönlendirecektir.

3. Prosedürün Uygulanması

• Motor arızası ve V1 taahhüdünden sonra pist istikametinde devam edin ve 4.8 DME'ye ulaşın.

• 4.8 DME'de DLM VOR yönüne sola dönüş gerçekleştirin.

• İlk tırmanış irtifası olarak 5.000 feet'e tırmanış başlatın.

• DLM VOR'a yaklaşırken ATC'ye bir sonraki planlanan uçuş rotasını bildirin.

• Minimum Güvenli İrtifa'ya (MSA) ulaşıldığında, gerekiyorsa DLM VOR üzerinde bekleme (holding) yapılabilir.

• Eğer LTBS'deki hava koşulları operasyonel limitler dahilindeyse ve uçağın durumu uygunsa, LTBS'ye tek motorla yaklaşma ve iniş gerçekleştirilir.

• Koşullar uygun değilse, kalkış öncesi planlamada belirlenen Alternatif Kalkış Havalimanı'na (Takeoff Alternate Airport) yönelinir.

4. Kalkış Öncesi Hazırlık ve Brifing

Preflight Checklist'e başlamadan önce uçuş ekibi kapsamlı bir kalkış brifingi gerçekleştirmelidir. Brifing aşağıdakileri içermelidir:

• ATIS/NOTAM İncelemesi, QNH Ayarı (Pilot Flying - PF)

• Kullanılacak Pist, Minimum Flap Toplama İrtifası (PF)

• Beklenen Taksi Yolu Bilgisi (PF)

• FD Master Seçimi, Bank Açı Ayarı (PF)

• SID (Standart Alet Kalkış Prosedürü) Brifingi (PF)

• Motor Arızası Prosedürü Brifingi (PF)

• Görsel Yangın Dönüşü (Fire Circuit) Brifingi (PF)

• Gürültü Azaltma Prosedürleri (PF)

• Kalkış Brifingi (Kaptan tarafından tamamlanacaktır)

5. Operasyonel Hazırlık

Brifing ve kalkış öncesi hazırlıklar tamamlandıktan sonra uçuş ekibi kalkışa hazır kabul edilir.Belirgin şekilde tanımlanmış bir Motor Arızası Prosedürü'nün bulunması, uçağın Tek Motorla Operasyon (OEI - One Engine Inoperative) koşulları altında engel aşım gerekliliklerine uyum sağlayarak, maksimum izin verilen kalkış ağırlığına yakın bir ağırlıkla operasyon yapabilmesini mümkün kılar.