Uçaklar Kalkış Sonrası Neden Çok Dik Tırmanırlar?

Uçakların kalkıştan hemen sonra genellikle nispeten dik bir tırmanış profili (initial climb-out) izlemesinin birkaç teknik ve operasyonel nedeni vardır. Bu durum, performans, emniyet, hava sahası yönetimi gibi birçok faktörü optimize etmek amacıyla gerçekleştirilir.

1. Performans Gereklilikleri (Aircraft Performance Requirements)

Kalkışta, uçak maksimum kalkış gücü (takeoff thrust) veya kalkışa uygun tırmanma gücü (reduced thrust, derated thrust) ile çalıştırılır. Bu güç seviyeleri, uçakta yüksek tırmanma performansı sağlar. Bununla birlikte:

• V2 + 10~20 kt civarında bir hızla, initial climb gradient (ilk tırmanma açısı) gereklilikleri karşılanır.

• Obstacle Clearance Requirements (Engel Geçiş Şartları) nedeniyle, uçak belirli bir diklikte tırmanarak pist sonunda veya pist uzantısında bulunan doğal ya da yapay engelleri (örneğin binalar, ağaçlar, kuleler) güvenli şekilde aşmak zorundadır.

• Regülasyonlara göre (ICAO Annex 6, EASA/FAA ops specs), uçak kalkış sonrası motor kaybı durumunda bile belirli bir minimum tırmanma oranını (second segment climb gradient) sağlayabilmelidir.

2. Gürültü Azaltma Prosedürleri (Noise Abatement Procedures - NADP)

Havaalanlarının çevresinde yerleşim yerlerinin yoğun olduğu durumlarda:

• Noise Abatement Departure Procedures (NADP 1/2) uygulanır.

• Bu prosedürler kapsamında, uçak belirli bir irtifaya kadar nispeten dik tırmanarak, yer seviyesindeki ses etkisini azaltır.

• Örneğin, NADP 1 prosedüründe, 800 ft AGL (Above Ground Level) veya daha üstüne kadar flap/konfigürasyon değişimi yapılmadan dik bir tırmanış gerçekleştirilir.

3. Hava Sahası ve Trafik Yönetimi (Airspace Structure and ATC Requirements)

Yoğun havaalanlarında:

• Departure procedures (SID – Standard Instrument Departure) uçakları hızlıca kontrol edilen hava sahasına sokmak ve yaklaşan trafikle dikey ayrım sağlamak üzere tasarlanır.

• Bu yüzden, ATC talimatları gereği uçaklar süratli tırmanarak yaklaşma alanından uzaklaştırılır ve diğer kalkışlarla dikey ve yatay ayrım oluşturulur.

4. Aerodinamik Verimlilik ve Yakıt Tüketimi (Climb Efficiency & Fuel Management)

• Düşük irtifalarda havanın yoğunluğu yüksek olduğu için sürtünme artar; bu da yakıt tüketimini artırır.

• Uçak, mümkün olduğunca çabuk seyir irtifasına ulaşmak için optimum climb profile’ı izler. Bu da kalkış sonrası nispeten dik bir tırmanış gerektirir.

Özetle:

Uçakların kalkıştan hemen sonra dik bir tırmanış gerçekleştirmesinin nedenleri:

1. Engel geçişi ve emniyet gerekleri

2. Motor arızası senaryolarında regülasyonlara uyum

3. Gürültü azaltma prosedürlerine uyum

4. Yoğun hava trafiğinde ayrım sağlama

5. Yakıt verimliliği ve performans optimizasyonu

Bu teknik nedenlerle, uçaklar kalkış sonrası belirlenen prosedürler doğrultusunda dik bir tırmanış gerçekleştirirler.